Voor de gezondheid van de zwangere vrouw en het (ongeboren) kind is goede voeding en vitaminevoorraad vóór de bevruchting en in de zwangerschap van belang. Bij een goede, gevarieerde voeding en voldoende calorieopname (eten voor twee is niet nodig) is het niet noodzakelijk extra vitaminen te gebruiken. Foliumzuur (zie kopje foliumzuur) vormt hierop een uitzondering voor de eerste 10 weken. Goede voeding bestaat uit een gevarieerd gebruik van voedingsmiddelen uit onderstaande groepen:

• Brood, granen, aardappelen, rijst en peulvruchten: Dit zijn belangrijke energiebronnen.
• (Verse) groente en fruit: belangrijke leverancier van vitamines, mineralen en vezels.
• Melk(producten), kaas, soja(producten), ei, vlees, vis en kip: Belangrijk voor de calcium- en eiwitbehoefte voor zowel jezelf als voor je baby.
• Margarine: Voorziet je in je behoefte van Vitamine A en D
  1,5- liter vocht.

Lijnen tijdens de zwangerschaps- of borstvoedingsperiode wordt afgeraden.

Listeria bacterie
Een listeria besmetting verloopt meestal via voedsel. Besmetting met deze bacterie kan gevolgen hebben voor het ongeboren kind. Onderstaande adviezen worden gegeven ter voorkoming van het oplopen van een besmetting;

• Eet in de zwangerschap geen kazen die van rauwe melk (‘au lait cru’) zijn gemaakt. In rauwe melk kan de listeriabacterie groeien. Je kan wel gewoon gepasteuriseerde melk of kazen van gepasteuriseerde melk gebruiken.
• Eet liever verse salades dan kant-en-klaar salades.
• Was je groenten goed.
• Eet liever geen producten lang na de bereiding ervan (>12 uur).
• Vermijd in de zwangerschap rauwe vis in vacuümverpakkingen en sushi met rauwe vis.
• Vermijd schaal- en schelpdieren.

Toxoplasmose
De infectieziekte Toxoplasmose gondii wordt veroorzaakt door een parasiet. Indien deze infectie voor het eerst wordt doormaakt in de zwangerschap kan dit tot ernstige afwijkingen bij het ongeboren kind leiden. Om infectie te voorkomen is het advies om:

• Geen rauw of rosé gebakken vlees te eten (zoals filet Américain, ossenworst of rosbief). In onvoldoende verhit vlees komen soms ziekteverwekkers voor die onder andere toxoplasmose veroorzaken. Bak je vlees goed door of vries het eerst in (minimaal -18C) om op deze manier de parasiet te doden.
• Was rauwe groenten en fruit goed. In ongewassen groenten en fruit komen soms ziekteverwekkers voor die onder andere toxoplasmose veroorzaken.
• Vermijd contact met kattenontlasting. Werk in de tuin met handschoenen aan en verschoon de katten en zandbak liever niet zelf.

Vitamine A
Voor zwangere vrouwen is vitamine A een aandachtspunt. Vitamine A speelt een belangrijke rol bij de groei. Per dag heeft een zwangere 800 microgram vitamine A nodig. Een te hoge inname van Vitamine A kan schadelijke gevolgen voor het ongeboren kind hebben. Omdat lever en orgaanvlees grote hoeveelheden vitamine A kan bevatten, raadt de gezondheidsraad zwangere vrouwen af om lever te eten. Matig gebruik van leverproducten levert tijdens de zwangerschap geen problemen op. Hierbij is het wel van belang om geen multivitaminen te gebruiken die vitamine A bevatten.

Zie voor meer informatie over voedingsadviezen op voedingscentrum.nl

Roken kan bij zowel mannen als vrouwen de vruchtbaarheid verminderen. Het advies is om al vóór de zwangerschap te stoppen met roken, om de omstandigheden voor het kindje in de baarmoeder zo optimaal mogelijk te maken. Als tijdens de zwangerschap wordt gerookt, kan het ongeboren kind en de placenta in een vroeg stadium slechter ontwikkelen. Het ongeboren kind wordt blootgesteld aan verschillende risico’s. Ook bij meeroken gelden onderstaande risico’s.

• • Vrouwen die roken, hebben een grotere kans op een miskraam. 
  • Roken verdubbelt de kans op een vroeggeboorte. Vroeggeboorte bij kinderen kan zorgen voor problemen met de ademhaling, de bloedsomloop, de zuurstofvoorziening in de hersenen en andere vitale organen. Ook komen infecties, voedingsproblemen en onderkoeling vaker voor bij deze groep.
  • Kinderen van rokende moeders hebben een grotere kans op een lager geboortegewicht. Baby’s met een lager geboortegewicht hebben meer moeite om zichzelf warm te houden en de kans op een laag bloedsuikergehalte is groter. Op latere leeftijd kan het ook geassocieerd worden met gedragsproblemen.
  • Roken tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op voortijdige loslating van de placenta. Hierdoor krijgt de baby geen zuurstof meer.
  • Kinderen van rokende vrouwen hebben een grotere kans op het krijgen van een hazenlip, ademhalingsproblemen en gedragsstoornissen.
  • De kans op wiegendood (plotseling en onvoorzien overlijdens van een ogenschijnlijk gezonde baby tijdens het slapen) is verhoogd bij kinderen waarvan de moeder tijdens de zwangerschap gerookt heeft. Ook wanneer de baby meerookt na de bevalling is deze kans hoger.
  • De toeschietreflex bij borstvoeding kan door roken ook verminderen. Tevens vermindert roken de hoeveelheid melk én de melk smaakt minder lekker. (Borstvoeding heeft, ook als je rookt, veel voordelen t.o.v. kunstvoeding).
  • Baby’s van rokende moeders huilen wat vaker langdurig.

Voor meer informatie verwijzen we je naar roken-info.nl.

Ook alcohol gebruik in de zwangerschap kan schadelijk zijn voor het ongeboren kind. Alcohol in het lichaam verspreid zich over door de bloedbaan van de zwangere vrouw en gaat ook via de placenta naar het kind. Dit gebeurt al vanaf het begin van de zwangerschap. Het percentage alcohol in het bloed van de zwangere vrouw is gelijk aan de hoeveelheid alcohol in het bloed van het ongeboren kind. Alcohol beïnvloedt de ontwikkelingen van de cellen, waardoor verschillende organen en vooral de hersenen van het kindje kunnen beschadigen. Grote hoeveelheden kunnen het ‘foetaal alcoholsyndroom’ veroorzaken. Daarbij is het zo dat de placenta niet goed de mogelijkheid heeft om de alcohol in de baarmoeder af te breken, het is daardoor nog een langere periode in de baarmoeder aanwezig. Er is geen veilige grens bekend. Daarom is advies aan alle zwangeren om geen alcohol te gebruiken tijdens de zwangerschap.

Wat zijn de risico’s van alcohol gebruik in de zwangerschap?

• Vrouwen die alcohol gebruiken in de zwangerschap, hebben een grotere kans op een miskraam.
• Verhoogde kans op vroeggeboorte. Vroeggeboorte bij kinderen kan zorgen voor problemen met de ademhaling, de bloedsomloop, de zuurstofvoorziening in de hersenen en andere vitale organen. Ook komen infecties, voedingsproblemen en onderkoeling vaker voor bij deze groep.
• Verhoogde kans op afwijkende gezichtskenmerken bij het kind.
• Grotere kans dat de baby kleiner wordt geboren en zijn hele leven klein blijft.
• Meer kans op hersenbeschadiging bij het kind.
• Daarnaast zie je op latere leeftijd ook vaker dat kinderen bijvoorbeeld overgevoelig zijn voor geluid, dat ze geen schuldgevoelens hebben of dat ze autistisch zijn.

Voor overige gevolgen en adviezen verwijzen we je naar 9 maanden niet en alcohol en zwangerschap.

Drugsgebruik wordt in de zwangerschap sterk afgeraden. Drugsgebruik tijdens de zwangerschap vergroot de kans op problemen tijdens de zwangerschap of geboorte. Ook de ontwikkeling van een kind kan vóór en na de geboorte ernstig verstoord worden door drugsgebruik. Voor goede zorgverlening is het nodig om, als er sprake is van druggebruik tijdens zwangerschap, te weten wat en wanneer dit gebeurt. Hierop kan goede begeleiding en voorlichting worden afgestemd. Per fase van de zwangerschap kan de invloed van drugs verschillen. Ieder middel heeft zijn eigen risico’s als het tijdens de zwangerschap gebruikt wordt.
Voor verdere informatie verwijzen we je graag naar drugsinfo.

Het is bij het gebruik van medicatie belangrijk om de kinderwens bij de voorschrijvende arts aan te geven. De arts kan de medicatie, indien noodzakelijk, omzetten naar een ander medicijn (veilig voor zwangerschap). Niet alle geneesmiddelen kunnen gebruikt worden in de zwangerschap. Tijdens de zwangerschap treden vele lichamelijke veranderingen op. Het kan hierdoor soms nodig zijn dat de dosering aangepast moet worden. Het is belangrijk om ieder gebruik van medicatie te melden bij ‘Puur verloskundigen en behandelend arts. Er kan gecontroleerd worden of de medicatie gebruikt kan worden in de zwangerschap. Mocht er gedurende de zwangerschap een reden zijn om medicatie te gaan gebruiken, is het belangrijk te allen tijden de zwangerschap erbij te vermelden, ook bij apotheek. Voor vragen contact opgenomen worden met ‘Puur verloskundigen’. Aanvullende informatie is ook te lezen in de brochure “geneesmiddelen, zwangerschap en borstvoeding”.

Bewegen is goed voor iedereen, ook tijdens de zwangerschap. Het houdt spieren en gewrichten soepel, de conditie blijft op peil, het vergroot weerstand en het is belangrijk voor hart- en bloedvaten. Een bijkomend voordeel is ook dat vaak minder zwangerschapsklachten, zoals obstipatie aanwezig zijn. Met gezond bewegen wordt minstens vijf dagen per week minstens een half uur actief beweging bedoeld. Dit half uur kan ook verspreid over de dag worden.
Sportactiviteiten zijn dus geen probleem, zij het in aangepaste mate. Indien er twijfel is over of een bepaalde sport wel of niet geschikt is voor in zwangerschap, is het verstandig dit te overleggen met sportinstructeur of met arts/verloskundige.

Adviezen voor sporten tijdens de zwangerschap

• Zorg dat je niet oververhit raakt; luister naar je lichaam/ pas je activiteiten aan.
• Drink voldoende water tijdens het sporten.
• Neem een pauze of stop met sporten als je pijn ervaart, duizelig of kortademig bent.
• Houd rekening met sporten waar je een risico loopt voor buik-stomp trauma zoals balsporten, sport met lichamelijk contact of bijvoorbeeld skiën. Dit is af te raden vanaf ongeveer 14 weken.
• Duiken is in een zwangerschap af te raden.
• Vermijd vanaf ongeveer 16 weken rechte buikspieroefeningen; schuine buikspieren mag je blijven trainen tot aan het einde van je zwangerschap.

De sauna kan zorgen voor een stijging van de lichaamstemperatuur. Dit is afhankelijk van hoe warm, hoe lang en hoe vaak dit uitgevoerd wordt. Een lichaam dat regelmatig blootgesteld wordt aan hoge temperaturen, zal minder snel reageren dan wanneer dit voor de eerste keer gebeurd. Tijdens de zwangerschap kan het lichaam anders reageren op temperatuurstijging dan daarbuiten. Klachten van duizeligheid, misselijkheid en kortademigheid spelen sneller op, in dat geval moet de verwarmde ruimte worden vermeden.
Het advies voor de eerste 3 maanden is om geen gebruik te maken van sauna of zonnebank. Was er voor de zwangerschap al sprake van regelmatig gebruik dan kan dit na 3 maanden worden voortgezet. Probeer sauna of zonnebank niet voor het eerst uit tijdens de zwangerschap. Het advies is om niet langer dan 10 minuten achtereenvolgend in de sauna te verblijven om flinke stijging van de lichaamstemperatuur te vermijden. Verlaat de sauna tevens bij klachten van duizeligheid. Belangrijk is om tijdens het sauna bezoek goed te drinken. Het gebruik van infraroodsauna’s wordt in de zwangerschap afgeraden.
Zwangere vrouwen zijn in de zon of onder de zonnebank vatbaarder voor een ‘zwangerschapsmasker’ in het gezicht. Dit is een versterkte pigmentatie (bruine vlekken) die enkele jaren of zelfs het hele leven aanwezig kunnen blijven. Verstandig is het gezicht te beschermen met een zonnebrandfactor van minimaal 30, met bescherming tegen UVA- en UVB-straling.

Hoe seksualiteit tijdens de zwangerschap wordt beleefd, verschilt per individu. Wel of geen zin in seks kan met veel dingen te maken hebben; een zwangerschap is daar maar één aspect van. De puur fysieke veranderingen die je doormaakt vallen soms in het niet bij alle emoties.
Als een zwangerschap is ontstaan lijkt de noodzaak tot seks weg te vallen. In de eerste weken van de zwangerschap is een tamelijk duidelijk patroon te zien. De seksuele interesse bij de vrouw en de frequentie van gemeenschap dalen dan. Later stijgt dat bij een deel tot meer dan normaal, maar er is erg veel variatie. In de laatste maanden is er weer een patroon met een sterke daling in interesse en frequentie. De meeste stellen hebben geen gemeenschap in de periode van twee maanden rond de partus.
Seks tijdens de zwangerschap is geen probleem. Pas je behoeften en frequentie aan daar waar dat goed voelt. Probeer eventueel samen de veranderingen en behoeftes te bespreken.

Lees ook de folder Zwanger en vrijen.

Het cytomegalovirus (CMV) is een herpesvirus. Zonder dat je het door hebt kan je in het verleden al met dit virus in contact zijn geweest. Ben je eenmaal besmet, dan blijft het virus altijd in je lichaam. Er is een kleine kans dat het virus weer actief wordt. Tijdens een zwangerschap kan een infectie met CMV schadelijk zijn voor de ongeboren baby. Het is in de wereld een van de meest voorkomende oorzaken van aangeboren afwijkingen. Er is tegen een CMV-virus geen medicatie en of vaccinatie mogelijk. Het is tijdens je zwangerschap belangrijk dat je probeert niet besmet te raken.

Voorkomen van besmetting

Naast dat jij als zwangere probeert te voorkomen dat je besmet raakt, geld dit ook voor je partner. Want als die besmet raakt, kun jij het ook krijgen. Om een besmetting te voorkomen zijn onderstaande adviezen van belang om, waar mogelijk, toe te passen

• Voorkom contact met lichaamsvocht van anderen, zoals speeksel of urine. Deel bijvoorbeeld geen voedsel, bestek of bekers.
• Was je handen altijd goed met water en zeep. Wees hier extra alert op als er toch contact is geweest met andermans lichaamsvocht.
• Maak speelgoed of andere spullen die met lichaamsvocht in aanraking zijn gekomen goed schoon.

Lees meer op de site van het RIVM.